Зүрхний шигдээс нь зүрхний булчинг тэтгэгч титэм судасны 3 салаагаар дамжих цусны урсгал саарах эсвэл зогссоноос үүдэлтэй булчингийн эдэд үхжил үүсэх эмгэг юм.
Шинж тэмдэг: Өвчтөнд илрэх анхны зовуурь нь цээжээр өвдөх, тавгүй оргих, өвдөлт зүүн мөр бугалга, шуу хүзүү рүү дамжих юм.
Бусад шинж тэмдэгт амьсгаадах, дотор муухайрах, хүйтэн хөлс гарах, ядрах, ухаан алдах хүртэл байж болно. Зүрхний шигдээсийн үед 30%-д шинж тэмдэггүй явагдаж болдог, тухайлбал 75-с дээш насны хүн амын 5%-д зүрхний шигдээсийн шинж тэмдэгийн өгүүлэмж байдаггүй байна.
Шалтгаан, эрсдэлт хүчин зүйлс: Ихэнх шалтгаан нь титмийн тэжээгч артерийн судасны бөглөрөлт өвчнөөс үүсдэг. Эрсдэлт хүчин зүйлст эрэгтэй хүйс, артерийн даралт өндөр байх, тамхи таталт, чихрийн шижин, дасгал хөдөлгөөний хомсдол, таргалалт, цусны холестерол өндөр байх, архи дарсны хэт их хэрэглээ зэрэг орно. Титмийн артерийн судасны бүрэн бөглөрөл нь судасны хананд үүссэн атеросклерозын товрууны задралаар явагддаг. Зарим тохиолдолд титмийн артерийн агшилтаас, тухайлбал, кокайны хэрэглээ, гэнэтийн цочрол (Такоцубогийн хам шинж эсвэл шархалсан зүрхний хам шинж), хэт хүйтэн гэх мэт шалтгаанаар үүсч болдог. Хүн амын дотор тодорхой генийн хувилбар агуулсан хүмүүст удамших хандлагатай эсвэл гэр бүлийн байдлаар тохиолдох хэлбэр байдаг.
Оношилгоо: Хамгийн хялбар, хямд оношлох арга нь зүрхний цахилгаан бичлэгт ST сегмент өргөгдөх шинжийг таньж илрүүлэх юм. Лаборторийн шинжилгээнд тропонин, креатинкиназ МВ-г шинжилж булчингийн гэмтлийг үнэлдэг.
Эмчилгээг аль болох яаралтай эхлүүлэх нь чухал. Зүрхний шигдээсийн шинж тэмдгийг сэжиглэж байвал эмч, эмнэлгийн байгууллагад яаралтай хандах хэрэгтэй. Эмчилгээнд нэн тэргүүнд зүрхний булчингийн үйл ажиллагаа бүтцийг хадгалахыг эрмэлзэнэ. Ерөнхийдөө цусан хангамжийн дутагдлыг сэргээх, бүлэнт бөглөрлийг арилгах, багасгах, бусад эрсдэлт хүчин зүйлсээс холдуулах зэргээр эмчлэх шаардлагатай.
Зүрхний шигдээсээр өвдсөн үед зөв хооллолт нь нөхцөл байдлыг зохицуулах, цаашид үүсэх зүрх судасны өвчлөлийн хүндрэлийг бууруулахад чухал үүрэгтэй. Зүрхний шигдээстэй хүмүүст зориулсан хоолны дэглэмийн ерөнхий тоймыг оруулав.
Давс хязгаарлах: Натрийн хэрэглээг хязгаарлах нь цусны даралтыг хянаж, биед шингэн хуримтлагдах эрсдлийг бууруулдаг. Боловсруулсан хоол, лаазалсан шөл, давстай хөнгөн зууш зэрэг натри ихтэй хоол хүнснээс татгалзах хэрэгтэй.
Сайн өөх тос хэрэглэх: Чидун жимсний тос, авокадо, самар, үр зэрэг хүнсний бүтээгдэхүүнд агуулагддаг ханаагүй тос зэргийг хэрэглэхэд анхаарлаа хандуулаарай. Эдгээр өөх тос нь LDL холестерины түвшинг бууруулж, судсанд товруу үүсэх эрсдлийг бууруулдаг.
Омега-3 тосны хүчил бүхий хүнс хэрэглэх: Омега-3 тосны хүчлүүдийн эх үүсвэр болох өөхөн загас (хулд, шар загас, форел), маалингын үр, чиа үр, хушга зэргийг хоол хүнсэндээ оруулаарай. Омега-3 нь үрэвслийн эсрэг үйлчилгээтэй бөгөөд триглицеридын түвшинг бууруулахад тусалдаг.
Эслэгээр баялаг хүнс хэрэглэх: Жимс, хүнсний ногоо, үр тариа, буурцагт ургамлыг ихээр идээрэй. Эдгээр хоол хүнс нь эслэгээр баялаг тул холестерины түвшинг бууруулах, цусан дахь сахарын хэмжээг зохицуулах, зүрхний эрүүл мэндийг дэмжихэд тусалдаг.
Өөх тос багатай уураг хэрэглэх: Өөх тостой махны оронд шувууны мах, загас, буурцаг, сэвэг зарам, дүпү зэрэг өөх тос багатай уургийн эх үүсвэрийг сонгоорой. Ханасан өөх тос, натри ихтэй тул улаан мах, боловсруулсан махыг хязгаарлаарай.
Ханасан, транс өөх тос хязгаарлах: Цөцгийн тос, тослогтой сүүн бүтээгдэхүүн, өөхтэй мах, боловсруулсан хөнгөн зууш гэх мэт ханасан өөх тос, транс өөх тос ихтэй хүнсний хэрэглээг багасгах. Эдгээр өөх тос нь LDL холестерины түвшинг нэмэгдүүлж, зүрхний өвчний эрсдлийг нэмэгдүүлдэг.
Хоолны хэмжээг хянах: Хоолны хэмжээг тохируулан хэрэглэх нь нэг дор хэт их хэмжээтэй, биеийн жин нэмэгдэх зэргээс сэргийлдэг. Өдрийн турш бага багаар, олон удаа хооллох нь хоолны дуршлыг хянах, цусан дахь сахарын хэмжээг тогтворжуулахад тусалдаг. Нэг удаагийн хоолны хэмжээг тохируулах хамгийн энгийн нэгж бол тухайн хүний өөрийнх нь 2 гарын алгаа нийлүүлсэн хэмжээтэй ижил хэмжээгээр хооллох байдаг.
Илүүдэл нүүрс усыг хязгаарлах: Элсэн чихэр, цэвэршүүлсэн нүүрс ус агуулсан чихэрлэг ундаа, чихэр, боловсруулсан хүнсний хэрэглээг багасгах шаардлагатай. Эдгээр хоол хүнс нь жин нэмэх, чихрийн шижингийн эрсдэлд нөлөөлдөг.
Шингэн сайн уух: Өдрийн турш их хэмжээний ус ууна. Зүрхний эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг чихэрлэг ундаа, кафейн агуулсан ундааны хэрэглээг хязгаарлана.
Архины хэрэглээг багасгах, уухгүй байх: Согтууруулах ундааны хэрэглээг хязгаарлах шаардлагатай.
Зүрхний шигдээсийн дараа эрүүл амьдралын хэв маягийг баримтлах нь цаашид үүсч болзошгүй зүрх судасны өвчлөлийн хүндрэлийг бууруулах ач холбогдолтой юм.
Тогтмол дасгал хөдөлгөөн хийх: Эмч эмнэлгийн ажилтны зөвлөмжийн дагуу биеийн тамирын дасгал хөдөлгөөнийг тогтмол хийнэ. Долоо хоногт дор хаяж 150 минут дунд эрчимтэй аэробик дасгал эсвэл 75 минут хүчтэй аэробик дасгал, долоо хоногт хоёр ба түүнээс дээш өдөр булчин хүчжүүлэх дасгалуудыг хийнэ. Дасгал хийх нь эрүүл мэндийг сайжруулах, жин хянах, стрессийг бууруулах тусалдаг.
Жингээ барих: Тэжээллэг хооллолт, тогтмол биеийн тамирын дасгал хөдөлгөөнийг хослуулан эрүүл жинд хүрч, тогтвортой байлгах. Шаардлагатай бол илүүдэл жингээ хасах нь зүрхний ачааллыг бууруулж, зүрх судасны ерөнхий үйл ажиллагааг сайжруулахад тусална.
Тамхинаас гарах: Хэрэв та тамхи татдаг бол аль болох хурдан тамхинаас гарах хэрэгтэй. Тамхи татах нь зүрхний өвчний гол эрсдэлт хүчин зүйл бөгөөд ирээдүйд зүрхний шигдээс болон бусад зүрх судасны хүндрэлийн эрсдлийг ихээхэн нэмэгдүүлдэг. Тамхинаас амжилттай гарахын тулд эрүүл мэндийн мэргэжилтнүүд, тамхинаас гарах хөтөлбөрүүд эсвэл туслах бүлгүүдээс тусламж хүснэ.
Сэтгэл санаагаа тайван байлгах эсвэл иог хийх: Гүнзгий амьсгалах, бясалгал, йог эсвэл анхаарал төвлөрүүлэх гэх мэт стресс тайлах дасгал хийнэ.
Цусны даралт, холестерины түвшинг хянах: Эмчийн зөвлөмжийн дагуу цусны даралт, холестерины түвшинг тогтмол хянаж байх хэрэгтэй. Цусны даралт ихсэх, холестерины хэмжээ ихсэх нь зүрхний өвчний эрсдэлт хүчин зүйл бөгөөд амьдралын хэв маягийг өөрчлөх, шаардлагатай бол эм уух, тогтмол үзлэгт хамрагдах замаар анхаарах хэрэгтэй.
Тогтмол эрүүл мэндийн үзлэгт хамрагдах: Эрүүл мэндийн байгууллагын хяналтанд тогтмол байх, шаардлагатай бол эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах нь аливаа болзошгүй хүндрэл өвчлөлийг эрт илрүүлж, урьдчилан сэргийлэхэд тусална. Эдгээр амьдралын хэв маягийн өөрчлөлтийг өдөр тутмынхаа хэвшилд тусгаж, эмчтэйгээ хамтран ажилласнаар зүрхний шигдээсийн эдгэрэлтийг хурдасгаж, зүрх судасны өвчлөлийн хүндрэлийг бууруулж чадна.
Зүрхний өвдөлтийг намдаахын тулд нитроглицерин, судас өргөсгөгч эсвэл төвийн үйлдэлтэй опиод эмийн бэлдмэл зэргийг хэрэглэдэг. Үүнээс гадна бусад эмчилгээнүүд зайлшгүй шаардлагатай. Бүлэн үүсэлтийн эсрэг, цус шингэлэх эмийн бэлдмэлүүдийг цусан хангамжийг сайжруулахад зайлшгүй хэрэглэдэг. Хамгийн энгийн гар дорхи бэлдмэл бол аспирин бөгөөд шигдээсийн шалтгаант нас баралтыг 50% бууруулдаг нь судлагдсан байна. Цус шингэлэх клопидогрел, прасугрел зэрэг эмүүдийг хэрэглэснээр фибрин хайлах урвалыг сайжруулна. Эмийн эмчилгээ хэсэгт дэлгэрэнгүй оруулав.
Мэс заслын эмчилгээ
Зүрхний шигдээсийн үеийн мэс заслын эмчилгээ нь зүрхний булчинд цусны урсгалыг сэргээж, хүндрэлээс сэргийлэхийн тулд хийгдэх ажилбарууд ордог. Ихэвчлэн эмнэлгийн нөхцөлд тусгай ажилбарын өрөөнд зүрх судасны мэс заслын эмч, дүрс оношлогооны эмч нарын хамтарсан багаар хийх ажилбар юм.
Бүлэн авах ажилбар: Тромбектоми нь титэм артерийн судаснаас цусны бүлэн авах ажилбар юм. Үүнийг ихэвчлэн өмнөх аргатай хавсран том бөглөрөлтэй тохиолдолд хийдэг. Соруулах катетер эсвэл механик тромбоэктоми гэх мэт янз бүрийн төхөөрөмжийг артерийн судасны бүлэн арилгахад ашиглаж болно.
Титэм артерийн судас тойруулан суулгах (bypass): Энэ арга нь зүрхний булчинд цусны урсгалын шинэ замыг бий болгохын тулд биеийн бусад хэсгээс (ихэвчлэн цээж, хөл, гар) цусны судсыг залгаж, бөглөрсөн эсвэл нарийссан титэм артерийг тойрон гарах мэс заслын арга юм. Хийгдэх заалт нь ихэвчлэн титэм судасны бөглөрлийн илүү төвөгтэй, олон бөглөрөлтэй эсвэл титэм судасны интервенц тохиромжгүй хүмүүст зориулагдсан.
Титэм судасны интервенц (PCI): Титэм судсыг нөхөн сэргээх ажилбар нь бөглөрсөн эсвэл нарийссан титэм артерийг нээхэд ашигладаг. Энэ үед нимгэн, уян хатан нарийн гуурсыг артерийн судас руу ихэвчлэн цавь эсвэл бугуйн судсаар дамжуулан оруулж, титэм артерийн бөглөрөл үүссэн газар руу чиглүүлдэг. Катетерт хавсаргасан жижиг бөмбөлөг нь атеросклеорзын товрууг шахаж, артерийг өргөсгөж, зүрхний булчингийн цусны урсгалыг сэргээдэг. Ихэнх тохиолдолд судас эргэн нарийсахаас урьдчилан сэргийлж стент (жижиг торон хоолой) суулгадаг.
Титэм судасны яаралтай ангиографи: Энэ нь тодосгогч будаг, рентген төхөөрөмж ашиглан титэм артерийн судсыг дүрслэн харуулах оношлогооны процедур юм. Ихэвчлэн титэм артерийн бөглөрлийн байршил, хүндрэлийг тодорхойлох, интервенцийн эмчилгээг чиглүүлэх зорилгоор титэм судасны интервенцийн хамт хийгддэг. Эдгээр инвазив эмчилгээ нь зүрхний булчинд цусны урсгалыг хурдан сэргээх, миокардийн гэмтлийг багасгах, зүрхний шигдээстэй өвчтөнүүдийн үр дүнг сайжруулахад чиглэгддэг. Интервенцийг сонгох нь янз бүрийн хүчин зүйлээс шалтгаална, үүнд шигдээсийн байрлал, титэм артерийн бөглөрлийн хэмжээ, байршил, эмчилгээний байгууллагын чадвар, нөөц бололцоо зэргээс хамаарна.